تعارض مفهوم و منطوقتعارض مفهوم و منطوق، تنافی مفهوم یک دلیل با منطوق دلیل دیگر را می‌گویند. ۱ - تعریفیکی از اقسام تعارض ادله لفظی ، تعارض مفهوم و منطوق است که به معنای تنافی میان مدلول منطوقی یک دلیل و مدلول مفهومی دلیل دیگر است. ۲ - مثالمانند: «اذا خفی الاذان فقصّر» و «اذا خفیت الجدران فقصّر» که مفهوم هر یک با منطوق دیگری تعارض دارد؛ منطوق جمله اول این است که در مسافرت، هر جا که صدای اذان شنیده نشد، نماز شکسته می‌شود و مفهوم آن این است که اگر چنین نشد، نماز کامل است، چه دیوار شهر از دیده‌ها پنهان شود و چه نشود، و منطوق جمله دوم این است که در سفر هر جا دیوار شهر از دیده‌ها پنهان شود، نماز شکسته می‌شود و مفهوم آن این است که اگر پنهان نشود نماز کامل است، چه صدای اذان شنیده شود و چه نشود. ۳ - حکمحکم تعارض مفهوم و منطوق در حالات مختلف، متفاوت بوده و بستگی به این دارد که امکان جمع عرفی بین آنها وجود داشته باشد یا نه؛ در صورت عدم امکان جمع عرفی، قواعد باب تعارض با رعایت خصوصیات هر مورد جریان می‌یابد. [۱]
الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر،ج۴، ص (۳۵۳-۳۵۱).
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۳۹، برگرفته از مقاله «تعارض مفهوم و منطوق». |